Ενδομητρίωση

Τι είναι η ενδομητρίωση και τι τη χαρακτηρίζει;

Η ενδομητρίωση είναι μια χρόνια γυναικολογική πάθηση που χαρακτηρίζεται από ιστό που μοιάζει με το ενδομήτριο και εντοπίζεται εκτός της μήτρας. Καθώς πρόκειται για μια κατάσταση που εξαρτάται από τα οιστρογόνα, αυτές οι έκτοπες βλάβες αναπτύσσονται και αιμορραγούν σύμφωνα με τον εμμηνορροϊκό κύκλο.

Οι 3 κύριοι τύποι είναι:

• Στην ωοθήκη (ωοθηκική)
• Στην κοιλιά (περιτοναϊκή)
• Βαθιά διεισδυτική

Πώς αναπτύσσεται η ενδομητρίωση;

Δεν υπάρχει μια καθολικά αποδεκτή θεωρία σχετικά με την προέλευση της ενδομητρίωσης, αλλά η θεωρία του Sampson για την παλίνδρομη εμμηνόρροια είναι η πιο ευρέως αποδεκτή θεωρία. Η θεωρία αυτή αναφέρει ότι ο ενδομήτριος ιστός που αποβάλλεται κατά την έμμηνο ρύση μεταφέρεται μέσω των σαλπίγγων στην κοιλιακή κοιλότητα, όπου εγκαθίσταται στην επιφάνεια των πυελικών οργάνων. Έχουν επίσης προταθεί και άλλοι μηχανισμοί, αλλά κανένας δεν εξηγεί όλες τις περιπτώσεις ενδομητρίωσης, και καθένας πιθανώς συμβάλλει τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι η ενδομητρίωση χαρακτηρίζεται επίσης από τροποποιημένη συμπεριφορά του ανοσοποιητικού συστήματος της γυναίκας και ότι υπάρχει επίσης μια σύνθετη γενετική συνιστώσα. Το τελευταίο εξηγεί επίσης γιατί η ενδομητρίωση εμφανίζεται πολύ συχνά σε μέλη της ίδιας οικογένειας.

Ποια συμπτώματα μπορεί να υποδηλώνουν ενδομητρίωση;

Έντονος πόνος κατά την έμμηνο ρύση. Αυτός ξεκινά λίγο πριν ή κατά την έναρξη της εμμήνου ρύσεως και μερικές φορές είναι τόσο σοβαρός που οι γυναίκες που πάσχουν μπορούν να διαχειριστούν την καθημερινή τους ζωή μόνο σε περιορισμένο βαθμό.

Πόνος κατά την αφόδευση (δυσχεσία) και την ούρηση (δυσουρία). Και τα δύο είναι αποτέλεσμα της ενδομητρίωσης που προσβάλλει τα αντίστοιχα όργανα (ορθό, ουροδόχος κύστη).

Σοβαρός πόνος κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής (δυσπαρεύνια).

Άλγος ανεξάρτητος της εμμήνου ρύσεως.

Υπογονιμότητα. Ο επιπολασμός της ενδομητρίωσης αυξάνεται δραματικά στις γυναίκες με υπογονιμότητα και πολλές γυναίκες με ενδομητρίωση είναι επίσης υπογόνιμες.

(Μη ειδικά). Ημικρανίες, εναλλαγές της διάθεσης, διαταραχές του ύπνου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η σοβαρότητα και το στάδιο της νόσου δεν σχετίζονται με την ένταση των συμπτωμάτων. Γυναίκες με προχωρημένη νόσο μπορεί να έχουν λίγα ή καθόλου συμπτώματα, ενώ οι γυναίκες με ελάχιστη ή ήπια νόσο μπορεί να έχουν αφόρητο πόνο.^1,2,3 Εξαίρεση αποτελεί η βαθιά διηθητική ενδομητρίωση.^4,5

Πώς γίνεται η διάγνωση σε υποψία ενδομητρίωσης;

Επί του παρόντος, απαιτείται χειρουργική επέμβαση για την οριστική διάγνωση και η λαπαροσκόπηση με ιστολογική εξέταση των βλαβών που έχουν αφαιρεθεί αποτελεί παραδοσιακά μέθοδο εκλογής.

Τα ιστολογικά κριτήρια των βλαβών που έχουν αφαιρεθεί μπορούν να επιβεβαιώσουν τις χειρουργικές εντυπώσεις και προτιμώνται, αλλά δεν είναι υποχρεωτικά για να τεθεί η διάγνωση.

Τόσο ο διακολπικός υπέρηχος όσο και η μαγνητική τομογραφία είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα και ειδικά για την ανίχνευση των χαρακτηριστικών κυστών της ενδομητρίωσης, αλλά δεν μπορούν να απεικονίσουν αξιόπιστα τα περιτοναϊκά εμφυτεύματα της νόσου.

Πώς επηρεάζει η ενδομητρίωση την επιθυμία μου να κάνω παιδιά;

Η ενδομητρίωση είναι γνωστό ότι επηρεάζει τη γυναικεία γονιμότητα με διάφορους τρόπους.

Παραμορφωμένη ανατομία. Η παραμορφωμένη ανατομία μπορεί να εμποδίσει ή να αποτρέψει την απελευθέρωση των ωαρίων και τη σύλληψή τους μετά την ωορρηξία.

Χρόνια φλεγμονή. Επηρεάζει τη λειτουργία των ωοθηκών, των σαλπίγγων ή/και του βλεννογόνου της μήτρας.

Πρόωρη εξάντληση του αποθέματος ωαρίων. Αυτό μπορεί να είναι αποτέλεσμα κυστών ενδομητρίωσης στην ωοθήκη ή χρόνιας φλεγμονής της ωοθήκης.

Μη φυσιολογική έκφραση γονιδίων στο ενδομήτριο. Μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολίες στην εμφύτευση του εμβρύου.

Διαγνώστηκα με ενδομητρίωση. Τι γίνεται τώρα;

Η θεραπεία της ενδομητρίωσης εξαρτάται από τις κλινικές εκδηλώσεις της και τις οποίες διαχωρίζουμε σε δύο κατηγορίες: Κοιλιακό άλγος ή/και υπογονιμότητα.

Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει, για παράδειγμα, συνδυασμό φαρμακευτικών και χειρουργικής επέμβασης. Η συντηρητική αγωγή αποτελεί γενικά επιλογή μόνο για ασθενείς που δεν έχουν σημαντικά συμπτώματα και για εκείνες που πλησιάζουν στην εμμηνόπαυση. Οι νεαρές γυναίκες με σημαντικά συμπτώματα απαιτούν συνήθως πιο επιθετική φαρμακευτική ή χειρουργική θεραπεία.

Η απόφαση ποια θεραπεία θα ακολουθηθεί, πρέπει πάντα να λαμβάνετε εξατομικευμένα, αφού ληφθούν προσεκτικά υπόψη η σοβαρότητα των συμπτωμάτων, η έκταση της νόσου, η επιθυμία για μελλοντική εγκυμοσύνη, η ηλικία και οι πιθανές παρενέργειες.

Τι μπορώ να κάνω μόνη μου για να ανακουφιστώ από τα συμπτώματα;

Διατροφικές αλλαγές και άσκηση. Μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ουσίες μπορεί να ανακουφίσει την ένταση των συμπτωμάτων. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι οι βιταμίνες B1, C, E και το φιλικό οξύ είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά.⁶

Αποφύγετε το άγχος. Είναι σημαντικό να αποφεύγετε τις αγχωτικές καταστάσεις και να βρίσκετε τρόπους να τις αντιμετωπίζετε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο καθώς έτσι είναι ευκολότερη η διαχείριση του πόνου. Η αυτογενής προπόνηση, οι ασκήσεις μυϊκής χαλάρωσης, η γιόγκα μπορούν να μειώσουν το άγχος στην καθημερινή ζωή.

Υπάρχουσα επιθυμία απόκτησης παιδιών και ενδομητρίωση

Θα πρέπει να τονιστεί ότι πολλές γυναίκες με ενδομητρίωση μπορούν να μείνουν έγκυες και να αποκτήσουν φυσιολογικά παιδιά δίχως καμία δυσκολία. Πολλές από αυτές δεν γνωρίζουν καν ότι έχουν ενδομητρίωση.

Οι μελέτες σχετικά με τη σχέση μεταξύ ήπιας ενδομητρίωσης και χειρουργικής αφαίρεσης της ενδομητρίωσης, σε περίπτωση υπάρχουσας επιθυμίας για τεκνοποίηση δεν δείχνουν σαφές πλεονέκτημα.

Η κατάσταση είναι διαφορετική για τις γυναίκες που υποφέρουν από έντονο πόνο. Σε αυτή την περίπτωση, η χειρουργική επέμβαση αποσκοπεί στην ανακούφιση της ασθενούς από τον πόνο, ιδίως πριν από τη διενέργεια τεχνητής γονιμοποίησης, η οποία μπορεί να διεγείρει την ενδομητρίωση και να οδηγήσει σε αύξηση των συμπτωμάτων.

Σε μια μελέτη που περιελάμβανε 169 υπογόνιμες γυναίκες ηλικίας κάτω των 38 ετών με συμπτωματική βαθιά διηθητική ενδομητρίωση, το ποσοστό εγκυμοσύνης που επιτεύχθηκε στο πλαίσιο της εξωσωματικής γονιμοποίησης ήταν σημαντικά υψηλότερο στις γυναίκες που επέλεξαν να χειρουργηθούν προηγουμένως.⁷

Είναι σαφές ότι η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι σήμερα η πιο αποτελεσματική θεραπεία για την υπογονιμότητα που σχετίζεται με την ενδομητρίωση, ιδίως σε γυναίκες με προχωρημένη νόσο.

Θα θέλατε να λάβετε περισσότερες πληροφορίες;

Ο Χρήστος Ρουκούδης είναι μαιευτήρας- γυναικολόγος με εξειδίκευση στη γυναικολογική ενδοκρινολογία και την αναπαραγωγική ιατρική. Διαθέτει μεγάλη εμπειρία στη θεραπεία ενδοκρινολογικών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένης και της ενδομητρίωσης. Ζητήστε τώρα ένα ραντεβού για περισσότερες πληροφορίες.

1. Gruppos Italiano per lo Studio Dell’Endometriosi, Relationship between stage, site and morphological characteristics of pelvic endometriosis and pain, Hum Reprod 16:2668, 2001.
2. Vercellini P, Trespidi L, De Giorgi O, Cortesi I, Parazzini F, Crosignani PG, Endometriosis and pelvic pain: relation to disease stage and localization, Fertil Steril 65:299, 1996.
3. Fedele L, Bianchi S, Bocciolone L, Di Nola G, Parazzini F, Pain symptoms associated with endometriosis, Obstet Gynecol 79:767, 1992
4. Porpora MG, Koninckx PR, Piazze J, Natili M, Colagrande S, Cosmi EV, Correlation between endometriosis and pelvic pain, J Am Assoc Gynecol Laparosc 6:429, 1999
5. Koninckx PR, Meuleman C, Demeyere S, Lesaffre E, Cornillie FJ, Suggestive evidence that pelvic endometriosis is a progressive disease, whereas deeply infiltrating endometriosis is associated with pelvic pain, Fertil Steril 55:759, 1991.
6. Anne Marie Darling, Jorge E. Chavarro, Susan Malspeis, Holly R. Harris, Dr. Stacey A. Missmer https://doi.org/10.5301/JE.5000151
7. Bianchi PH, Pereira RM, Zanatta A, Alegretti JR, Motta EL, Serafini PC, Extensive excision of deep infiltrative endometriosis before in vitro fertilization significantly improves pregnancy rates, J Minim Invasive Gynecol 16:174, 2009.